Παρ’ όλες τις διαφορετικές αντιλήψεις των ερευνητών για το τι ορίζουμε ως χαρισματικότητα υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά τα οποία είναι γενικά αποδεκτά και αναφέρονται στις περισσότερες από τις εργασίες που έχουν γίνει με αυτό το θέμα[2]. Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε εξετάζοντας δυο ευρύτερες κατηγορίες χαρισματικότητας οι οποίες αφορούν σε  ‘χαρισματικότητα στις ακαδημαϊκές επιδόσεις’ και ‘δημιουργική χαρισματικότητα’.  Οι δυο αυτές κατηγορίες είναι το ίδιο σημαντικές και  συχνά παρατηρείται μια αλληλεπίδραση ανάμεσά τους.

Ωστόσο πρέπει να θυμάσαι ότι τα χαρισματικά και ταλαντούχα άτομα δεν αποτελούν μία ομοιογενή ομάδα και κατά συνέπεια μπορεί να παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζονται πιο κάτω  σε διαφοροποιημένο βαθμό και ποιότητα [1]. Επίσης, καλό είναι να γνωρίζεις ότι δεν είναι απαραίτητο ένα χαρισματικό ή ταλαντούχο παιδί να επιδεικνύει στο σύνολο τους τα παρακάτω χαρακτηριστικά, ούτε όμως και ότι η παρουσία κάποιου από τα χαρακτηριστικά αυτά αρκεί για να αποδείξει τη χαρισματικότητα.

Αναλυτικότερα τα χαρακτηριστικά ενός χαρισματικού η ταλαντούχου ατόμου ταξινομούνται στις ακόλουθες κατηγορίες:

Γενική Διανοητική Ικανότητα

• Ποικίλα ενδιαφέροντα, έντονη περιέργεια ακόμα και αδιακρισία.
• Υψηλό επίπεδο γλωσσικής ανάπτυξης και λεκτικής ικανότητας. Εκτενές λεξιλόγιο. Ανάγνωση από νωρίς.
• Ικανότητα σκέψης, γρήγορης μάθησης και επεξεργασίας πληροφοριών.
• Περιεκτική σύνθεση προβλημάτων και αναλυτική ικανότητα.
• Αναγνώριση ποικίλων συσχετισμών. Κατανόηση νοημάτων, αντίληψη και ανάλυση δεδομένων και ικανότητα λογικών συσχετισμών.
• Πρώιμη χρήση διαφοροποιημένων προτύπων στην επεξεργασία σκέψης.
• Ένθερμη παρατήρηση και εγρήγορση.

Ειδική Ακαδημαϊκή Ικανότητα

• Ευκολία με τους αριθμούς.
• Ικανότητα απορρόφησης ασυνήθιστης ποσότητας πληροφορίας με επίσης ασυνήθιστη δυνατότητα συγκράτησης της πληροφορίας. Εξαιρετική μνήμη.
• Γρήγορη ανάκληση και έλεγχος των δεδομένων. Ικανότητα γρήγορης μάθησης.
• Επιμονή και επικέντρωση σε στόχο. Εμμονή στα ενδιαφέροντά του.
• Διατήρηση προσοχής και συγκέντρωση για μεγάλο χρονικό διάστημα.
• Ικανότητα κατανόησης της ουσίας των πραγμάτων σε προχωρημένα επίπεδα.

Δημιουργική Ικανότητα

• Ελαστικές διαδικασίες και οδοί σκέψεις κατά την επίλυση προβλημάτων.
• Υψηλή δημιουργικότητα, δημιουργία πρωτότυπων ιδεών και λύσεων. Απόδοση ασυνήθιστων, μοναδικών ή έξυπνων απαντήσεων.
• Πρωτοτυπία στη γραπτή, προφορική ή καλλιτεχνική έκφραση. Ανεξαρτησία σκέψης.
• Ζωηρή φαντασία. Έντονη αίσθηση του χιούμορ. Κωμική τάση.
• Ριψοκίνδυνος. Περιπετειώδης και θεωρητικός.
• Ανάμειξη με τις μετα-ανάγκες της κοινωνίας (ομορφιά, δικαιοσύνη, αλήθεια); Ιδιαίτερη ευαισθησία στην ομορφιά.
• Μη συμμορφωτικός. Ανεξάρτητος.
• Χρήση προηγηθέντων γνώσεων σε νέα πλαίσια.

Ηγετική Ικανότητα

• Ενισχυμένες απαιτήσεις από τον εαυτό του και τους άλλους. Τελειομανία. Αυτοκριτικη και τάση αξιολόγησης απέναντι στον εαυτό του και τους άλλους.
• Αναπτυγμένη γνωστική και συναισθηματική ικανότητα στη θεώρηση κοινωνικών προβλημάτων.
• Συχνά προσφέρει λύσεις σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα.
• Εμπιστοσύνη στον εαυτό του σε σχέση με άλλα παιδιά της ηλικίας του, αλλά και με ενήλικες. Υπευθυνότητα.
• Τάση επικράτησης έναντι των άλλων. Καθοδηγεί τις δραστηριότητες.
• Τάση αμφισβήτησης της εξουσίας. Αχαλίνωτη εκφορά απόψεων.

Συναισθηματικά – Κοινωνικά Χαρακτηριστικά

• Ασυνήθιστη ευαισθησία στα συναισθήματα και στις απαιτήσεις των άλλων.
• Έντονη αυτογνωσία.
• Αναπτυγμένη αίσθηση δικαιοσύνης και ιδεαλισμού από μικρή ηλικία. Ενδιαφέρον για τη δικαιοσύνη και το σωστό.
• Ανάπτυξη εσωτερικού ελέγχου σε μικρή ηλικία.
• Ασυνήθιστο συναισθηματικό βάθος και ένταση.
• Μεγάλη ανάγκη για ακολουθία μεταξύ αξιών και προσωπικών ενεργειών.
• Προχωρημένα επίπεδα ηθικής κρίσης, ηθική ευαισθησία.
• Ισχυρό κίνητρο για ανάγκες αυτοπραγμάτωσης - αυτοβελτίωσης.

Ψυχοκινητικά Χαρακτηριστικά

• Ασυνήθιστη ανακολουθία μεταξύ σωματικής και διανοητικής ανάπτυξης.
• Υψηλή ενεργητικότητα, αντίληψη μεγάλης ποσότητας ερεθισμάτων από το περιβάλλον.

Ωστοσο στα χαρισματικα παιδια αναγνωριζονται και αρνητικά χαρακτηριστικά [3]:

• Αρνητική στάση απέναντι στη μάθηση, όταν το περιβάλλον δεν ευνοεί την ενασχόλησή τους με τα ενδιαφέροντα που επιθυμούν και τα υποχρεώνει να συμβιβαστούν με άλλες επιλογές.
• Ανία ή άλλα προβλήματα συμπεριφοράς, όταν δεν υπάρχουν προκλήσεις όταν τους ζητείται να μάθουν αυτά που ήδη γνωρίζουν.
• Απογοήτευση, όταν μια ασυμφωνία στην ανάπτυξη (ενδοατομικές διαφορές) επεμβαίνει απαγορευτικά σε στόχους που θέτουν τα ίδια για τον εαυτό τους.
• Υποεπίδοση σε όλους τους τομείς της μάθησης, όταν δεν αναγνωρίζονται οι ιδιαίτερες ικανότητές τους και δεν προγραμματίζονται δραστηριότητες για την ικανοποίησή τους.
• Ανασφάλεια, άγχος, αυτοαπομόνωση ή, αντίθετα, επιθετική συμπεριφορά, προκειμένου να αντιμετωπίσουν πιθανή απόρριψη από λιγότερο προικισμένους συνομηλίκους. Τα προικισμένα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στα αισθήματα των άλλων και αντιλαμβάνονται την απόρριψη έντονα.
• Ανάγκη για περισσότερη προσοχή από τους ενήλικους, προκειμένου να έχουν απαντήσεις στις ποικίλες ερωτήσεις τους.
• Χαμηλή ανοχή και δεκτικότητα απέναντι στους λιγότερο ικανούς.
• Επίμονη άσκηση αυτοκριτικής, έτσι που πολλές φορές νοιώθουν ανεπαρκή, όταν η δουλειά τους δεν είναι τέλεια.
• Υπερεκτίμηση των ικανοτήτων τους, με αποτέλεσμα να θέτουν μη ρεαλιστικούς στόχους και να απογοητεύονται, όταν δεν τους επιτυγχάνουν

 Τι προβλέπει η νομοθεσία για τη χαρισματικότητα;

[1] Πηγή: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο: Αναλυτικά Προγράμματα σπουδών, ''Οδηγός σπουδών για μαθητές με ιδιαιτέρες νοητικές ικανότητες και ταλέντα'', 2004.

[2] Manning, 2006, σ. 66( The Standards Site) στο 'Αναγνώριση και ταυτοποίηση των παιδιών
υψηλών ικανοτήτων μάθησης' ∆όμνα Μπογδάνου, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2009

[3](Karnes & Shwedel, 1983• ∆αβάζογλου, 1999• Λόξα, 2004) στο 'Αναγνώριση και ταυτοποίηση των παιδιών υψηλών ικανοτήτων μάθησης ' ∆όμνα Μπογδάνου, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2009